Thai Chinese (Traditional) English French Italian Portuguese Russian
พระพุทธศักดิ์สิทธิ์ วัดโพรงจระเข้
อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา
สืบทอดพระพุทธศาสนา
นำทางสู่การพ้นทุกข์

พระไตรปิฎกเล่มที่ ๑ พระวินัยปิฎก เล่มที่ ๑

มหาวิภังค์ ภาค ๑

มหาวิภังค์ ภาค ๑

 ฉบับหลวง

เวรัญชกัณฑ์

   เรื่องเวรัญชพราหมณ์

   เวรัญชพราหมณ์กล่าวตู่พระพุทธเจ้า

   ทรงอุปมาด้วยลูกไก่

   ทรงแสดงฌาน ๔ และวิชชา ๓

   เวรัญชพราหมณ์แสดงตนเป็นอุบาสก

   เมืองเวรัญชาเกิดทุพภิกขภัย

   พระพุทธประเพณี

   พระมหาโมคคัลลานะเปล่งสีหนาท

   เหตุให้พระศาสนาดำรงอยู่ไม่นานและนาน

   ปรารภเหตุให้ทรงบัญญัติสิกขาบท

   เสด็จนิเวศน์เวรัญชพราหมณ์

 ปาราชิกกัณฑ์

   ปฐมปาราชิกสิกขาบท [ว่าด้วย เมถุนธรรม]

      เรื่องพระสุทินน์

      สุทินน์กลันทบุตรออกบวช

      พระปฐมบัญญัติ

       พระอนุบัญญัติ ๑ เรื่องลิงตัวเมีย 

       พระอนุบัญญัติ ๒ เรื่องภิกษุวัชชีบุตร

       สิกขาบทวิภังค์

      ลักษณะสิกขาที่ไม่เป็นอันบอกคืน [๑๖๐ บท]

      ลักษณะสิกขาที่เป็นอันบอกคืน [๗๘ บท]

      ไวพจน์แห่งพระพุทธเจ้าเป็นต้น

      ลักษณะสิกขาที่ไม่เป็นอันบอกคืน

      บทภาชนีย์

         มรรคภาณวาร

            อสันถตภาณวาร [ทับ]

               ๑. หมวดมนุสสิตถี ๒๗ จตุกกะ

               ๒. หมวดอมนุสสิตถี ๒๗ จตุกกะ

               ๓. หมวดติรัจฉานคติตถี ๒๗ จตุกกะ

               ๔. หมวดมนุสสะอุภโตพยัญชนก ๒๗ จตุกกะ

               ๕. หมวดอมนุสสะอุภโตพยัญชนก ๒๗ จตุกกะ

               ๖. หมวดติรัจฉานคตะอุภโตพยัญชนก ๒๗ จตุกกะ

               ๗. หมวดมนุสสะปัณฑกะ ๑๘ จตุกกะ

               ๘. หมวดอมนุสสะปัณฑกะ ๑๘ จตุกกะ

               ๙. หมวดติรัจฉานคตะปัณฑกะ ๑๘ จตุกกะ

               ๑๐. หมวดมนุสสะปุริสะ ๑๘ จตุกกะ

               ๑๑. หมวดอมนุสสะปุริสะ ๑๘ จตุกกะ

               ๑๒. หมวดติรัจฉานคตะปุริสะ ๑๘ จตุกกะ

            สันถตภาณวาร [ทับ] 

               ๑. หมวดมนุสสิตถี ๒๗ จตุกกะ

               ๒. หมวดอมนุสสิตถี ๒๗ จตุกกะ

               ๓. หมวดติรัจฉานคติตถี ๒๗ จตุกกะ

               ๔. หมวดมนุสสะอุภโตพยัญชนก ๒๗ จตุกกะ

               ๕. หมวดอมนุสสะอุภโตพยัญชนก ๒๗ จตุกกะ

               ๖. หมวดติรัจฉานคตะอุภโตพยัญชนก ๒๗ จตุกกะ

               ๗. หมวดมนุสสะปัณฑกะ ๑๘ จตุกกะ

               ๘. หมวดมนุสสะปัณฑกะ ๑๘ จตุกกะ

               ๙. หมวดติรัจฉานคตะปัณฑกะ ๑๘ จตุกกะ

               ๑๐. หมวดสนุสสะปุริสะ ๑๘ จตุกกะ

               ๑๑. หมวดอมนุสสะปุริสะ ๑๘ จตุกกะ

               ๑๒. หมวดติรัจฉานคตะปุริสะ ๑๘ จตุกกะ

            อสันถตภาณวาร [ยอนวัจจ์]

               ๑. หมวดมนุสสิตถี ๒๗ จตุกกะ

               ๒. หมวดอมนุสสิตถี ๒๗ จตุกกะ

               ๓. หมวดติรัจฉานคติตถี ๒๗ จตุกกะ

               ๔. หมวดมนุสสะอุภโตพยัญชนก ๒๗ จตุกกะ

               ๕. หมวดอนุสสะอุภโตพยัญชนก ๒๗ จตุกกะ

               ๖. หมวดติรัจฉานคตะอุภโตพยัญชนก ๒๗ จตุกกะ

               ๗. หมวดมนุสสะปัณฑกะ ๑๘ จตุกกะ

               ๘. หมวดอมนุสสะปัณฑกะ ๑๘ จตุกกะ

               ๙. หมวดติรัจฉานคตะปัณฑกะ ๑๘ จตุกกะ

               ๑๐. หมวดมนุสสะปุริสะ ๑๘ จตุกกะ

               ๑๑. หมวดอมนุสสะปุริสะ ๑๘ จตุกกะ

               ๑๒. หมวดติรัจฉานคตะปุริสะ ๑๘ จตุกกะ

             สันถตภาณวาร [ยอนวัจจ์]

               ๑. หมวดมนุสสิตถี ๒๗ จตุกกะ

               ๒. หมวดอมนุสสิตถี ๒๗ จตุกกะ

               ๓. หมวดติรัจฉานคติตถี ๒๗ จตุกกะ

               ๔. หมวดมนุสสะอุภโตพยัญชนก ๒๗ จตุกกะ

               ๕. หมวดอมนุสสะอุภโตพยัญชนก ๒๗ จตุกกะ

               ๖. หมวดติรัจฉานคตะอุภโตพยัญชนก ๒๗ จตุกกะ

               ๗. หมวดมนุสสะปัณฑกะ ๑๘ จตุกกะ

               ๘. หมวดอมนุสสะปัณฑกะ ๑๘ จตุกกะ

               ๙. หมวดติรัจฉานคตะปัณฑกะ ๑๘ จตุกกะ

               ๑๐. หมวดมนุสสะปุริสะ ๑๘ จตุกกะ

               ๑๑. หมวดอมนุสสะปุริสะ ๑๘ จตุกกะ

               ๑๒. หมวดติรัจฉานคตะปุริสะ ๑๘ จตุกกะ

      อนาปัตติวาร

      วินีตวัตถุ อุทานคาถา

      วินีตวัตถุ เรื่องลิงตัวเมีย เป็นต้น

   ทุติยปาราชิกสิกขาบท [ว่าด้วย อทินนาทาน]

      เรื่องพระธนิยะ กุมภการบุตร

      วัสสการพราหมณ์ตรวจราชการ

      พระปฐมบัญญัติ

      เรื่องพระฉัพพัคคีย์

      พระอนุบัญญัติ

      สิกขาบทวิภังค์

      บทภาชนีย์ มาติกา

      บทภาชนีย์ ภุมมัฏฐวิภาค เป็นต้น

      อาณัตติกประโยค

      อาการแห่งอวหาร

      อนาปัตติวาร

      วินีตวัตถุ อุทานคาถา

      วินีตวัตถุ เรื่องช่างย้อม ๕ เรื่อง เป็นต้น

   ตติยปาราชิกสิกขาบท [ว่าด้วย มนุสสวิคคหะ]

      นิทานปฐมบัญญัติ เรื่องภิกษุหลายรูป

      ทรงแสดงอานาปานสติสมาธิกถา

      พระปฐมบัญญัติ

      อนุบัญญัติ เรื่องพระฉัพพัคคีย์

      สิกขาบทวิภังค์

      บทภาชนีย์

         มาติกา, มาติกาวิภังค์

         สาหัตถิกประโยค ทำเอง เป็นต้น

         อาณัตติกประโยค สั่งทูต เป็นต้น

         พรรณนาด้วยกาย เป็นต้น

         พรรณนาด้วยวาจา เป็นต้น

         การนำรูปเข้าไป เป็นต้น

      อนาปัตติวาร

      วินีตวัตถุ อุทานคาถา

      วินีตวัตถุ เรื่องพรรณนา

   จตุตถปาราชิกสิกขาบท [ว่าด้วย อุตตริมนุสสธรรม]

      เรื่องภิกษุพวกฝั่งแม่น้ำวัคคุมุทา

      มหาโจร ๕ จำพวก

      นิคมคาถา

      พระปฐมบัญญัติ

      พระอนุบัญญัติ เรื่องภิกษุสำคัญว่าได้บรรลุ

      สิกขาบทวิภังค์

      บทภาชนีย์

      สุทธิกะฌาน เป็นต้น

         สุทธิกะฌาน ปฐมฌาน เป็นต้น

         สุทธิกะวิโมกข์ เป็นต้น

         สุทธิกะสมาธิ เป็นต้น

         สุทธิกะสมาบัติ เป็นต้น

         สุทธิกะ ญาณทัสสนะ เป็นต้น

         สุทธิกะ มรรคภาวนา เป็นต้น

         สุทธิกะ อริยผล เป็นต้น

         สุทธิกะ การละกิเลส เป็นต้น

         สุทธิกะ ความเปิดจิต เป็นต้น

      ขัณฑจักร ปฐมฌาน-ทุติยฌาน เป็นต้น

      พัทธจักร ทุติยฌานและตติยฌาน เป็นต้น

      พัทธจักร เอกมูลกนัย เป็นต้น

      ขัณฑจักร แห่งนิกเขปบท วัตถุนิสสารกะ

      พัทธจักร เอกมูลกนัย แห่งวัตถุนิสสารกะ

      มูลแห่งพัทธจักรที่ท่านย่อไว้

      ปัจจยปฏิสังยุตวารกถา เปยยาล ๑๕ หมวด

         ปัจจัตตวจนวาร ๕ หมวด

         กรณวจนวาร ๕ หมวด

         อุปโยควจนวาร ๕ หมวด

      อนาปัตติวาร

      วินีตวัตถุ อุทานคาถา

      วินีตวัตถุ เรื่องสำคัญว่าได้บรรลุเป็นต้น

   บทสรุปปาราชิก ๔ สิกขาบท

   หัวข้อประจำเรื่อง

เตรสกัณฑ์

   สังฆาทิเสส สิกขาบทที่ ๑ [ว่าด้วย ปล่อยสุกกะ]

      เรื่องพระเสยยสกะ

      พระบัญญัติ

      พระอนุบัญญัติ เรื่องภิกษุหลายรูป

      สิกขาบทวิภังค์

      บทภาชนีย์

      สุทธิกสังฆาทิเสส

      ขัณฑจักร มีความประสงค์อย่างเดียวเป็นมูล

      พันธจักร มีความประสงค์อย่างเดียวเป็นมูล

      ขัณฑจักร มีความประสงค์ ๒ อย่างเป็นมูล

      พัทธจักร มีความประสงค์ ๒ อย่างเป็นมูล

      ขัณฑจักรและพัทธจักร มีความประสงค์ทุกอย่างเป็นมูล

      ขัณฑจักร มีวัตถุประสงค์อย่างเดียวเป็นมูล

      พัทธจักร มีวัตถุประสงค์อย่างเดียวเป็นมูล

      ขัณฑจักร มีวัตถุประสงค์ ๒ อย่างเป็นมูล

      พัทธจักร มีวัตถุประสงค์ ๒ อย่างเป็นมูล

      ขัณฑจักรและพัทธจักร มีวัตถุประสงค์ทุกอย่างเป็นมูล

      อุภโตพัทธมิสสกจักร

      กุจฉิจักร หมวดที่ ๑ เป็นต้น

      ปิฏฐิจักร หมวดที่ ๑ เป็นต้น

      อนาปัตติวาร

      วินีตวัตถุ คาถาแสดงชื่อเรื่อง

      วินีตวัตถุ เรื่องฝัน เป็นต้น

   สังฆาทิเสส สิกขาบทที่ ๒ [ว่าด้วย เคล้าคลึงกาย]

      เรื่องพระอุทายี

      พระบัญญัติ

      สิกขาบทวิภังค์

      บทภาชนีย์ ภิกษุเปยยาล

      บทภาชนีย์ อิตถีเปยยาล

      อนาปัตติวาร

      วินีตวัตถุ คาถาแสดงชื่อเรื่อง

      วินีตวัตถุ เรื่องมารดา เป็นต้น

    สังฆาทิเสส สิกขาบทที่ ๓ [ว่าด้วย วาจาชั่วหยาบ]

      เรื่องพระอุทายี

      พระปฐมบัญญัติ

      สิกขาบทวิภังค์

      บทภาชนีย์ มาติกา

      อนาปัตติวาร

      วินีตวัตถุ อุทานคาถา

      วินีตวัตถุ เรื่องสีแดง เป็นต้น

   สังฆาทิเสส สิกขาบทที่ ๔ [ว่าด้วย บำเรอกามของตน]

      เรื่องพระอุทายี

      พระบัญญัติ

      สิกขาบทวิภังค์

      บทภาชนีย์ สตรีคนเดียว เป็นต้น

      อนาปัตติวาร

      วินีตวัตถุ อุทานคาถา

      วินีตวัตถุ เรื่องหญิงหมันว่าทำไฉนจะได้บุตร เป็นต้น

   สังฆาทิเสส สิกขาบทที่ ๕ [ว่าด้วย ชักสื่อ]

      เรื่องพระอุทายี

      พระปฐมบัญญัติ

      พระอนุบัญญัติ เรื่องนักเลงหญิง

      สิกขาบทวิภังค์

      บทภาชนีย์ มาติกา สตรี ๑๐ จำพวก

      บทภาชนีย์ มาติกา ภรรยา ๑๐ จำพวก

      มาติกาวิภังค์

      จักรเปยยาลทั้งมวล

         ๑. ธนักกีตาจักร หมวดภรรยาสินไถ่

         ๒. ฉันทวาสินีจักร หมวดภรรยาที่อยู่ด้วยความเต็มใจ

         ๓. โภควาสินีจักร หมวดภรรยาที่อยู่เพราะสมบัติ

         ๔. ปฏวาสินีจักร หมวดภรรยาที่อยู่เพราะผ้า

         ๕. โอทปัตตกินีจักร หมวดภรรยาที่สมรส

         ๖. โอภตจุมพฏาจักร หมวดภรรยาที่ถูกปลงเทริด

         ๗. ทาสีภริยาจักร หมวดภรรยาที่เป็นทั้งคนใช้เป็นทั้งภรรยา

         ๘. กัมมการีภริยาจักร หมวดภรรยาที่เป็นทั้งลูกจ้างเป็นทั้งภรรยา

         ๙. ธชาหฏาจักร หมวดภรรยาเชลย

         ๑๐. มุหุตติกาจักร หมวดภรรยาชั่วคราว

         ๑. มาตุรักขิตาจักร หมวดสตรีมีมารดาปกครอง

         ๒. ปิตุรักขิตาจักร หมวดสตรีมีบิดาปกครอง

         ๓. มาตาปิตุรักขิตาจักร หมวดสตรีมีมารดาบิดาปกครอง

         ๔. ภาตุรักขิตาจักร หมวดสตรีมีพี่น้องชายปกครอง

         ๕. ภคินีรักขิตาจักร หมวดสตรีมีพี่น้องหญิงปกครอง

         ๖. ญาติรักขิตาจักร หมวดสตรีมีญาติปกครอง

         ๗. โคตตรักขิตาจักร หมวดสตรีมีโคตรปกครอง

         ๘. ธัมมรักขิตาจักร หมวดสตรีมีธรรมคุ้มครอง

         ๙. สารักขาจักร หมวดสตรีมีคู่หมั้น

         ๑๐. สปริทัณฑาจักร หมวดสตรีมีกฏหมายคุ้มครอง

         อุภโตพัทธกจักร มีสตรีและภรรยารวมกันข้างละหนึ่ง เป็นต้น

         ปุริสเปยยาล มีปุริสมาตุจักร เป็นต้น

         อิตถีเปยยาล มีมาตุรักขิตามาตุจักร เป็นต้น

      ภิกษุรับคำ ภิกษุไม่รับคำ

      บุรุษสั่งภิกษุหลายรูป บุรุษสั่งภิกษุรูปเดียว

      ภิกษุจัดการสำเร็จและบอกเคลื่อนคลาด

      อนาปัตติวาร

      วินีตวัตถุ อุทานคาถา

      วินีตวัตถุ เรื่องสตรีหลับ เป็นต้น

   สังฆาทิเสส สิกขาบทที่ ๖ [ว่าด้วย ทำกุฎี]

      เรื่องภิกษุชาวรัฐอาฬวี

      เรื่องฤาษีสองพี่น้อง

      เรื่องนกฝูงใหญ่

      เรื่องรัฐบาลกุลบุตร

      พระบัญญัติ

      สิกขาบทวิภังค์

      บทภาชนีย์ พื้นที่อันสงฆ์มิได้แสดงให้ เป็นต้น

      อนาปัตติวาร

   สังฆาทิเสส สิกขาบทที่ ๗ [ว่าด้วย ทำวิหาร]

      เรื่องพระฉันนะ

      พระบัญญัติ

      สิกขาบทวิภังค์

      บทภาชนีย์ สร้างวิหารมีพื้นที่อันสงฆ์มิได้แสดงให้ เป็นต้น

      อนาปัตติวาร

   สังฆาทิเสส สิกขาบทที่ ๘ [ว่าด้วย โจทด้วยอาบัติปาราชิกไม่มีมูล]

      เรื่องพระทัพพมัลลบุตร

      กรรมวาจาสมมติภิกษุผู้แต่งตั้งเสนาสนะและแจกอาหาร

      เรื่องพระเมตติยะและพระภุมมชกะ

      เรื่องภิกษุณีเมตติยา

      พระบัญญัติ

      สิกขาบทวิภังค์

      บทภาชนีย์ ไม่เห็น โจทว่าได้เห็น เป็นต้น

      ความเห็น ๔ อย่าง

      อนาปัตติวาร

   สังฆาทิเสส สิกขาบทที่ ๙ [ว่าด้วย โจทอ้างเลศบางอย่าง]

      เรื่องพระเมตติยะ และพระภุมมชกะ

      พระบัญญัติ

      สิกขาบทวิภังค์

      เลศ ๑๐ อย่าง และอธิบายเลศ ๑๐ อย่าง

      บทภาชนีย์ เอเกกมูลจักร เป็นต้น

      อนาปัตติวาร

   สังฆาทิเสส สิกขาบทที่ ๑๐ [ว่าด้วย ทำลายสงฆ์]

      เรื่องพระเทวทัตต์

      วัตถุ ๕ ประการที่พระเทวทัตต์ทูลขอ

      พระบัญญัติ

      สิกขาบทวิภังค์

      กรรมวาจาสวดสมนุภาสน์

      บทภาชนีย์

      อนาปัตติวาร

   สังฆาทิเสส สิกขาบทที่ ๑๑ [ว่าด้วย ประพฤติตามภิกษุผู้ทำลายสงฆ์นั่นแหละ]

      เรื่องภิกษุผู้ประพฤติตามพระเทวทัตต์

      พระบัญญัติ

      สิกขาบทวิภังค์

      กรรมวาจาสวดสมนุภาสน์

      บทภาชนีย์

      อนาปัตติวา

   สังฆาทิเสส สิกขาบทที่ ๑๒ [ว่าด้วย ว่ายาก]

      เรื่องพระฉันนะ

      พระบัญญัติ

      สิกขาบทวิภังค์

      กรรมวาจาสวดสมนุภาสน์

      บทภาชนีย์

      อนาปัตติวาร

   สังฆาทิเสส สิกขาบทที่ ๑๓ [ว่าด้วย ประทุษร้ายสกุล]

      เรื่องภิกษุพวกพระอัสสชิและพระปุนัพพสุกะ

      วิธีทำปัพพาชนียกรรม และกรรมวาจาทำปัพพาชนียกรรม

      พระบัญญัติ

      สิกขาบทวิภังค์

      กรรมวาจาสวดสมนุภาส

      บทภาชนีย์

      อนาปัตติวาร

   บทสรุป

   หัวข้อประจำเรื่อง

อนิยตกัณฑ์

   อนิยตสิกขาบทที่ ๑ [ว่าด้วย นั่งในที่ลับพอจะทำการได้]

      เรื่องพระอุทายีกับนางวิสาขา มิคารมาตา

      พระบัญญัติ

      สิกขาบทวิภังค์

      ปฏิญญาตกรณะ เห็นนั่งกำลังเสพเมถุนธรรม เป็นต้น

      บทภาชนีย์

   อนิยตสิกขาบทที่ ๒ [ว่าด้วย แลนั่งในที่เช่นนั้น แต่หาเป็นที่พอจะทำการได้ไม่]

      เรื่องพระอุทายี กับนางวิสาขา มิคารมาตา

      พระบัญญัติ

      สิกขาบทวิภังค์

      ปฏิญญาตกรณะ เห็นนั่งกำลังเคล้าคลึง เป็นต้น

      บทภาชนีย์

   บทสรุป

   หัวข้อประจำเรื่อง

         

เชิญร่วมบุญ